برنامه ریزی و مدیریت پروژه

مگا پروژه ها

اصطلاح مگاپروژه ها، به پروژه های عظیم سرمایه گذاری اطلاق می شود.

مگاپروژه یک پروژه سرمایه گذاری در مقیاس بسیار بزرگ است. طبق تعریف کتاب راهنمای مدیریت مگاپروژه آکسفورد، مگاپروژه‌ها سرمایه‌گذاری‌های پیچیده و در مقیاس بزرگ هستند که معمولاً  ۱ میلیارد دلار یا بیشتر هزینه دارند.

• توسعه و ساخت آن سال‌ها طول می‌کشد
• چندین سهامدار دولتی و خصوصی را درگیر می‌کنند
• تحول‌آفرین هستند
• و میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند

با این حال، ۱ میلیارد دلار محدودیتی در تعریف پروژه های بزرگ نیست. در برخی زمینه ها به یک رویکرد نسبی نیاز است، مانند کشورهای در حال توسعه، که در آن یک پروژه بسیار کوچکتر (مانند پروژه ای با بودجه 100 تا 200 میلیون یورویی) می تواند یک مگاپروژه باشد. (مثلا پروژه زمزم 3 در شرکت فولاد خوزستان) بنابراین، یک تعریف کلی تر این است که “مگاپروژه ها تلاش های موقتی هستند (یعنی پروژه ها) که با موارد زیر مشخص می شوند:

1. تعهد سرمایه گذاری بزرگ
2. پیچیدگی گسترده (به ویژه از نظر سازمانی)
3. تعداد بالای ذینفعان داخلی و خارجی
4. تأثیر طولانی مدت بر اقتصاد، محیط زیست و جامعه

عکسی از مگا پروژه زمزم 3 درصد پیشرفت فیزیکی پروژه 70%

مگاپروژه ها را می توان در عرصه های مختلف تعریف نمود: پل ها، تونل ها، بزرگراه ها، خطوط ریلی، فرودگاه ها، بنادر، نیروگاه ها، سد، فاضلاب، مناطق ویژه اقتصادی، استخراج  و بهره برداری میادین نفت و گاز، ساختمان های عومی، سیستم های فنآوری اطلاعات، پروژه های فضایی، تسلیحات نظامی، تأسیسات هیدروالکتریکی، نیروگاه های هسته ای و سیستم های زیرساخت حمل و نقل عمومی مانند مترو….

نمونه هایی از این مگاپروژه ها

1. برج های دوقلوی پتروناس در مالزی
2. فرودگاه بین المللی دوبی
3. بوئینگ ۷۸۷
4. اهرام ثلاثه مصر
5. تلسکوپ فضایی هابل
6. ایستگاه بین المللی فضایی
7. شهر غیر انتفاعی محمد بن سلمان
8. پروژه دریای سرخ
9. میادین پارس جنوبی ایران
10. پروژه زمزم 3 فولاد خوزستان

بزرگترین چالش تیم پروژه (کارشناسان، سرپرستان و مدیران) در مگا پروژه ها چیه ؟

مهمترين مسايل: كارگروهي، ضرورت هماهنگي و نگاه يكپارچه به همه اجزاي پروژه است. از هزينه و زمان و كيفيت گرفته تا مسايل زيست محيطي و مسووليت اجتماعي و ...

دیدن محتوای آموزشی برنامه ریزی و کنترل پروژه به شیوه آلفا (اینجا کلیک کنید)

دانلود جزوه فوق تخصصی برنامه ریزی و کنترل پروژه آلفا (اینجا کلیک کنید)

پروژه زمزم 3 : ساخت و احداث کارخانه مگامدول آهن اسفنجی به ظرفیت 1.76 میلیون تن

در این بخش از مقاله به شاخص ها و ویژیگی های بارز از پروژه عظیم زمزم 3 خواهم پرداخت:

احداث پروژه کارخانه مگامدول آهن اسفنجی (زمزم ۳) با ظرفیت تولید سالیانه ۱.۷۶ میلیون تن آهن اسفنجی، با درجه فلزی ۹۳ درصد و کربن ۲.۲ درصد بر اساس کیفیت مواد ورودی تعیین شده در طرح و با هدف تامین کمبود آهن اسفنجی مورد نیاز، برای ایجاد پایداری تولید فعلی و توسعه‌های آتی شرکت فولاد خوزستان تعریف و در حال اجرا است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فولاد خوزستان جناب دکتر میثم شهنیانی در این خصوص اظهار کرد: ذکر همین نکته کافی است که تنها از محل تفاوت سود حاصل از تولید کمبود آهن اسفنجی بجای خرید آن، حدود ۳۵۰۰ میلیارد تومان صرفه جویی سالیانه حاصل خواهد شد.

برخی از ویژیگی های پروژه: 

1. بالاترین ظرفیت تولید آهن اسفنجی با کیفیت مناسب در بین طرح‌های مشابه اجرا شده در کشور
2. دارا بودن سیستم تزریق اکسیژن با قابلیت افزایش ظرفیت تولید آهن اسفنجی تا ۱.۹ میلیون تن در سال
3. بکارگیری فناوری جدید در بخش کوره و افزایش قطر آن به ۷.۱۵ متر،
4. بهره گیری از بیشترین تعداد Bay در طراحی ریفرمر و استفاده از توان شرکت‌ها و سازندگان داخلی به‌ میزان ۶۰ درصد ارزش پروژه در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور
5. همکاری با بیش از 180 پیمانکار اجرایی، تامین کننده داخلی و خارجی و شرکت های دانش بنیان و مهندسی

فیلم کوتاه از پیشرفت پروژه زمزم 3 در خرداد ماه 1402

شاخص های بارز مگا پروژه

عوامل موفقیت پروژه ها (10 مولفه و شاخص مهم)

1. فراهم نمودن سیاست‌ها، متدولوژی‌ها و رویه‌های مدیریت پروژه و ارائه خدمات پشتیبانی، نرم‌افزاری، راهنمایی و آموزش به افراد سازمان و همچنین انتخاب و بکارگیری شایسته مدیران و کارشناسان پروژه‌ها
2. پشتیبانی پروژه (شامل برنامه‌ریزی پروژه و استانداردسازی گزارشات و ...)
3. توسعه متدولوژی مدیریت پروژه (شامل تهیه الگوها، پشتیبانی از ابزارهای مدیریت پروژه و تعیین استانداردها و معیارها)
4. مشاوره، طرح‌ریزی و انجام ممیزی پروژه
5.  ارائه و استفاده از ابزارها و استانداردهای مختلف، ضمن ایجاد تعهد و توانمند‌سازی پروژه‌ها
6. نظارت و کنترل پروژه‌ها جهت اطمینان از تحقق نیازهای ذینفعان اصلی سازمان
7. امکان تحلیل و تصمیم سازی برای مدیریت در کلیه فرآیند اجرایی پروژه‌ها
8. کاهش ریسک عدم موفقیت پروژه‌ها با توجه به بازنگری‌های دوره‌ای
9. تیم ورکینگ (team working) یا کار گروهی
10. بکاری گیری افراد باهوش و علاقمند به یادگیری (نه صرفا افراد با سابقه کار)

عربستان سعودی در حال حاضر تحت یک برنامه ی توسعه ی بسیار عظیم و گسترده قرار دارد و ابرپروژه ی «نئوم» این کشور گرچه بسیار شناخته شده است، اما تنها یکی از ۱۴ ابرپروژه ی آن است. که در این بخش سه تای مهم رو معرفی کردم. 1-«نئوم» «نئوم» که بدون شک شناخته شده ترین ابرپروژه ی عربستان سعودی است، بزرگ ترین و همینطور بحث برانگیزترین طرح در دست ساخت این کشور نیز هست. ابرپروژه ی «نئوم» که محدوده ای به وسعت بیش از ۲۶ هزار کیلومتر مربع را دربرمی گیرد، از ۱۰ بخش تشکیل خواهد شد که ۴ تای آن ها تا به حال اعلام شده است، از جمله شهری به طول ۱۷۰ کیلومتر به نام «لاین» (The Line) که در تصویر بالا آمده است. ۳ بخش دیگر عبارتند از یک شهر بندری ۸ ضلعی به نام «اکساگون» (Oxagon)، یک پیست اسکی به نام «تروجنا» (Trojena) و یک اقامتگاه جزیره ای به نام «سیندالا» (Sindalah). شرکت های معماری در حال کار بر روی این پروژه عبارتند از شرکت آمریکایی  Morphosis، شرکت انگلیسی CHAP، شرکت دانمارکی BIG، شرکت انگلیسی  Zaha Hadid Architects، شرکت های هلندی  Mecanoo و UNStudio، شرکت آمریکایی Aedas، شرکت آلمانی LAVA و شرکت استرالیایی Bureau Proberts. 2-ابر پروژه پارک ملک سلمان / King Salman Park «پارک ملک سلمان» که در مرکز شهر ریاض در حال ساخت است، قرار است بزرگ ترین پارک شهری دنیا شود. این پارک که طراحی آن را شرکت معماری دانمارکی Henning Larsen و شرکت معماری عربستانی Omrania برعهده دارند، ۱۱ کیلومتر مربع فضای سبز و یک میلیون درخت را دربرمی گیرد. این پارک قرار است با آب شهری ۱۰۰ درصد بازیافتی آبیاری شود. در مرکز پارک مجموعه ای از چند سازه ی دیدنی قرار خواهد داشت، از جمله «مجموعه ی هنرهای سلطنتی» شامل یک هرم ۱۱۰ متری با طراحی شرکت معماری اسپانیایی Ricardo Bofill. 3-شهر غیر انتفاعی محمد بن سلمان / Mohammed bin Salman Non-profit City ابرپروژه ی «شهر غیر انتفاعی محمد بن سلمان» که نام ولیعهد سعودی را بر روی خود دارد و هزینه ی آن از سوی بنیاد شخصی او تأمین می شود، در شهر ریاض به عنوان مرکز رشد کسب و کارها و محلی برای حمایت از رهبران آینده ی عربستان سعودی در حال ساخت است. این شهر طراحی شرکت معماری انگلیسی CallisonRTKL است و با اتوبوس های خودکار آن می توان در عرض ۱۵ دقیقه به هر نقطه از شهر رسید. این شهر همچنین قرار است یک مرکز هنری با یک سازه ی شفاف با طراحی شرکت معماری بحرینی Studio Anne Holtrop، یک سازه ی سه گوش به عنوان مقر شهر با طراحی شرکت معماری استرالیایی Conrad Gargett و یک مرکز کره ای شکل ویژه س علم، فناوری، مهندسی، هنر و ریاضیات نیز داشته باشد.

دانلود مقاله مگا پروژه از سایت PMI آمریکا

https://www.pmi.org/-/media/pmi/documents/public/pdf/research/research-summaries/flyvbjerg_megaprojects.pdf

مدیریت ناب (Lean Management)

مدیریت ناب (Lean Management) یک روش شناخته در مدیریت است که برای بهبود کارایی و کیفیت در سازمان‌ها استفاده می‌شود. با این رویکرد، سازمان‌ها در راستای ایجاد ارزش برای مشتریان، فرایندهای خود را بهینه می‌کنند و هدر رفت‌ها و فعالیت‌هایی که ارزش افزوده‌ای ندارند را حذف می‌کنند. این روش در ابتدا توسط شرکت تویوتا موتور در دهه ۱۹۵۰ و به منظور بهبود کارآیی و بهره‌وری در فرآیندهای تولید توسعه یافت.

ایده اصلی در مدیریت ناب، شناسایی و حذف هر فرآیند یا فعالیتی است که برای مشتری و خود سازمان ارزش افزوده ندارد. 

مفهوم ضایعات و اتلاف در تولید ناب چیه ؟

هرچیزی که ارزش افزوده نداشته باشه اتلاف یا ضایعات ((WASTE)) محسوب میشه!

ضایعات یا اتلافی که در تعریف ناب از آن صحبت می‌شود شامل هشت مورد اساسی است که عبارتند از:

1. اتلاف حاصل از تولید مازاد
2. اتلاف حاصل از حرکات غیرضروری (برای کارکنان، ماشین‌آلات و…)
3. اتلاف حاصل از نگهداری موجودی غیرضروری
4. اتلاف حاصل از تولید محصولات معیوب (برگشت از مشتری، ضایعات در جریان تولید و…)
5. اتلاف حاصل از طولانی شدن زمان انتظار
6. اتلاف حاصل از حمل‌ونقل غیرضروری
7. اتلاف مراحل اضافی در فرآیند تولید (پردازش بیش‌ازحد)
8. اتلاف حاصل از عدم استفاده بهینه از منابع انسانی

مدیریت ناب از کجا شروع شد؟

قبل از معرفی اصول مدیریت ناب، بهتر است کمی به تاریخچه این مفهوم بپردازیم تا ببینیم چگونه به یکی از مهم‌ترین سبک های مدیریت تبدیل شد. متد تولید ناب مفهوم جدیدی نیست، اگر کمی دقت کنید می‌بینید که توجه به کاهش ضایعات در صنعت تولید، سابقه طولانی دارد و مردم همواره به دنبال روش‌هایی بودند که بتوانند از اتلاف منابع جلوگیری کنند. با این وجود، مفهوم تولید ناب در دهه 1980، به عنوان یک رویکرد تولید در کمپانی تویوتا معرفی شد و طی چند سال، همه‌گیر شد. بسیاری از متخصصان، روش تویوتا را یکی از اولین چهارچوب‌های مدیریت ناب اجرا‌شده در یک سازمان می‌دانند.

هدف از این رویکرد، افزایش سرعت تولید، بهبود کیفیت و از همه مهم‌تر، کاهش یا حذف ضایعات بود. در این روش، فرآیندهایی که هیچ ارزش افزوده‌ای برای محصول نهایی نداشت حذف می‌شد تا متعاقبا بهره‌وری، کارایی و سودآوری افزایش پیدا کند. به لطف این تاثر قابل‌توجه، تفکر ناب در بسیاری از صنایع و سازمان‌ها گسترش یافت و با پنج اصل اساسی مدیریت ناب تکامل پیدا کرد.

تویوتا بیان می‌کند که روش تولید ناب با کاهش سه نوع ضایعات اتفاق می‌افتد:

• مودا (MUDA): اتلاف
• موری (MURI): استفاده بیش‌از حد از منابع
• مورا (MURA): نابرابری

سیستم تولید تویوتا، و بعداً مفهوم ناب، حول حذف سه نوع انحراف که تخصیص ناکارآمد منابع را نشان می‌دهد، توسعه یافت. این سه نوع عبارتند از مودا (無駄، اتلاف)، مورا (斑، ناهمواری)، و موری (無理، سربار).

نمونه بارز اتلاف در صنعت و پروژه های ساختمان

سه مثال از موداها:

وظایف کارشناس برنامه ریزی و کنترل پروژه و یا مدیر کنترل پروژه

1. • طراحي ساختار اجزاي WBS & CBS
2. • طراحي ساختار اجزاي PMS & MDR & MDL
3. • تهيه اطلاعات فعاليت ها و شبکه پروژه
4. • تهيه برنامه زمان بندي اوليه پروژه Baseline Time Schedule
5. •تهیه رویه هماهنگی و شکل گیری ارتباطات در پروژه Coordination Procedure
6. • تخصيص منابع متناسب با پروژه
7. • تعيين درصد پيشرفت پروژه
8. •آنالیز و تحلیل پروژه در مقاطع حساس و بحرانی
9. • جمع آوري اطلاعات واقعي
10. • مشخص کردن مراحل زماني انجام پروژه
11. • تهيه گزارش روزانه و هفتگی و ماهاینه
12. • تهيه گزارش دوره اي و ارسال به ارکان و مدیران مربوطه
13. • راهبری و پیگیری امور پروژه
14. • برگزاری جلسات هماهنگی و ابلاغ به اعضای تیم
15. • ایجاد ارتباط موثر با افراد و سازمان های داخل و خارج
16. • پیگیری کردن پیشرفت پروژه
17. • نظارت بر عملکرد پیمانکاران
18. و...

امیدوارم از مطالعه بخشی از علوم برنامه ریزی و مدیریت پروژه در این مقاله استفاده کرده باشید و حتما برای ارتقاء دانش در این زمینه جزوات را دانلود و مطالعه کنید و در صورت هرگونه سوال با بنده در تماس باشید.

تهیه کننده: مرتضی بهمنی (محقق و مشاور صنایع)

خالق پکیج آموزشی مدیریت پروژه آلفا و مستر پراجکت

کلیک کنید تا با MASTER PROJECT  آشنا شوید.